Kişilik Bozuklukları

Kişilik bozuklukları, daimî olarak kendini gösteren, kalıplaşan fikirler ve tutumlarla devam eden psikiyatrik bozukluklardır. Bu durum, birçok kişisel ve sosyal durumda mantıksız veya anlaşılmaz tepkiler şeklinde kendini gösterecektir.  

İnsanlarda kişilik, dış dünyayı algılamanın ve akıl yürütmenin yollarının sabit kalıplarını içerir. Bu kalıplar, bireysel olarak kişiyi karakterize eder. Kişiliğimiz, diğer insanlarla ilişkilerimizde az ya da çok ortaya çıkan bir dizi kişilik özelliğinden oluşur. Bu tür özellikler, çoğunlukla kişinin kendisi için bilinçsizdir.

Algılama ve akıl yürütme biçimleri, bir kültürdeki ortalama bir insanın nasıl algıladığı, düşündüğü, hissettiği ve başkalarıyla nasıl ilişki kurduğundan önemli ölçüde farklıysa bu, bir kişilik bozukluğu olacaktır. Bu tür kalıplar sabittir, çocuklukta kurulur ve yaşam boyunca gelişir. Psikolojik ve sosyal işleyişin birkaç farklı alanında ifade edilir. Kendilerini nasıl ifade ettikleri, kişinin mevcut durumuna bağlı olacaktır. Kişilik bozukluğu, kişiliğin gelişimindeki bir bozukluktur. Bu durum, kişilik bozukluk grubunun genellikle ergenlikte kendini gösterdiği ve yetişkinlikte de devam ettiği anlamına gelir.

Bir kişilik bozukluğunuz olduğunda, her zaman olmasa da sıklıkla farklı derecelerde rahatsızlık hissedersiniz ve sosyal olarak işlev görme yeteneğiniz bozulur. Kişilik bozukluğu, diğer zihinsel bozuklukların bir sonucu değildir. Ancak onlardan önce ortaya çıkabilir veya onlarla aynı anda görülebilir.

Kişilik yapısındaki bozukluklar, alt tiplere ayrılır. Ancak tümü, yaşamın çoğu alanında normdan sapan, sapkın davranış kalıpları ve başkalarının davranış deneyimleriyle karakterize edilir.

 

Kişilik bozukluklarının belirtileri, kişiden kişiye göre değişir. Ancak hepsi, sosyal hayatta sorunlara yol açan olumsuz davranışlar etrafında döner. Bazı insanlar için semptomlar, can sıkıntısı veya boşluk hissi kadar basittir. Bazılarında ise semptomlar, birçok farklı sorunlara yol açan olumsuz davranışlarla kendini gösterir. Bu bozukluklar tedavi edilmezse madde kullanımı veya depresyon gibi sorunlarla karşılaşma riski artar. Genel olarak kişilik bozukluklarının belirtileri şunlardır:

• Yalnız kalamama

• Bir boşluk hissi 

• Can sıkıntısı

• Uygunsuz öfke patlamaları 

• Kendine zarar vermek 

• Kişisel sorumluluk eksikliği 

• Ben merkezli olma

• Mükemmelliyetcilik

• Olumsuz benlik kavramı 

• Sosyal izolasyon

• Anlamsız düşmanlık 

 

En yaygın kişilik bozukluğu türleri şunlardır:

 

Bu tip kişilik yapısı, şüphe ve güvensizlik ile karakterizedir. Bu tür insanlar, başkalarının davranışlarını düşmanca veya küçümseme dolu olarak yorumlama eğilimindedirler. Gerçek veya hayali ihlallere karşı hassastırlar. Bu bozukluğu olan insanlar, genellikle kendi bilgi ve yeteneklerine aşırı inanırlar. Tipik olarak başkalarıyla yakın ilişkilerden kaçınırlar.

Her şeyde gizli anlamlar ararlar ve başkalarının yaptıklarının arkasında kötü niyetler bulurlar. Arkadaşların ve ailenin sadakatine meydan okumakta hızlıdırlar. Genellikle başkalarına soğuk ve mesafeli görünürler. Başkalarını suçlamayı severler ve genellikle başkalarına karşı uzun süreli kin beslerler.

Bu tip kişilik yapısına sahip insanlar utangaçtır, temastan çekinirler ve çok az duygu gösterirler. Tek başlarına yapabilecekleri aktiviteleri tercih ederler. İçtenlikle yalnız kalmak isterler ve popülerlik için gizli bir istekleri yoktur. Çok az sosyal temas içeren işler aramayı severler.

Sonuç olarak, sosyal becerileri gelişmemiştir. Dikkate veya kabul edilmeye ihtiyaçları yoktur. Bazen başkaları tarafından oldukça izole ve geçinilmesi zor olarak algılanırlar.

Birçok uzman, bunun hafif bir şizofreni şekli olduğuna inanır. Bu tür kişilik bozukluğu olanlar, bazen olağanüstü niteliklere sahip olduklarına veya ilgisiz olayların kendileriyle önemli bir şekilde bağlantılı olduğuna inanırlar. Genellikle kendi (bazen başkalarına tuhaf görünen) faaliyetleriyle meşgul olurlar ve uzun süre konsantre olmakta güçlük çekerler. 

Bu tür kişiler, son derece bencildirler. Histrionik kişilik yapısına benzer şekilde ilgi ve övgü isterler. Sömürücüdürler, kendi büyüklükleri hakkında fikirleri vardır, empati kurma yeteneğinden yoksundurlar ve genellikle başkalarını hafife alırlar. Kendi başarılarını ve önemlerini abartırlar. Başkalarının kendilerini yalnız biri olarak tanımasını beklerler.

Arkadaşlarını çok dikkatli seçerler. Çünkü arkadaşlıklarına herkesin layık olmadığına inanırlar. İyi bir ilk izlenim bırakmakla ilgilenirler. Ancak uzun süreli arkadaşlıkları veya ilişkileri sürdürmekte zorlanırlar. Genellikle başkalarının duygularıyla ilgilenmezler ve başkalarından yararlanmayı severler.

Bu kişilik yapısı daha önce psikopati olarak adlandırılıyordu. Dissosyal kişilik bozukluğu olan kişilerin sosyal becerilerinin zayıf olduğu yaygın bir yanılgıdır. Çoğu zaman durum, tam tersidir. Bu insanların tipik özelliği ise vicdansızlıklarıdır. Sosyal olarak sorumsuz, normsuz, sömürücü, dürtüsel ve pervasız davranırlar. 

Bu bozukluğu olan insanlar, genellikle suçludur. Kurbanlarını zayıf görürler ve aldatılmayı hak ettiklerine inanırlar. Genellikle yalan söylerler veya hile yaparlar. Çoğu durumda, para konusunda dikkatsizdirler ve sonuçlarını düşünmeden yaşarlar. Saldırgandırlar ve başkalarının ihtiyaçlarından çok kendi ihtiyaçlarıyla ilgilenirler.

Bu insanlar sürekli ilgi arar. Dramatiktirler, duygusal olarak kararsızdırlar ve sığ duygular gösterirler. Her zaman ilgi odağı olmaları ve sohbete hâkim olmak için genellikle başka insanların sözünü kesmeleri gerekir. 

Günlük yaşamdaki deneyimlerini anlatmak için şişirilmiş bir dil kullanırlar. Sürekli olarak övgü ve takdir ararlar. Dikkat çekmek için kışkırtıcı giyinebilir veya hastalığı abartabilirler. Ayrıca arkadaşlıkları ve ilişkileri abartırlar ve herkesin onları sevdiğini düşünürler. Genellikle manipülatiftirler. Duygusal olarak dengesiz kişilik yapısına sahiptirler.

Bu kişilik yapısına sahip kişiler, düzene son derece önem verirler. Mükemmeliyetçi, vicdanlı, katı, detay odaklı ve kontrolcüdürler. Her şeyi doğru yapma ihtiyaçları, genellikle üretkenliklerine müdahale eder. Ayrıntılara takılıp büyük resmi kaybederler. 

Kendilerinden ve başkalarından makul olmayan yüksek taleplerde bulunurlar. Taleplerini yerine getirmediklerinde ise genellikle çok eleştirirler. Takım halinde çalışmaktan kaçınırlar ve diğerlerinin çok dikkatsiz veya yetersiz olduğuna inanırlar. Hata yapmaktan korktukları için karar vermekten kaçınırlar. Genellikle duygularını ifade etmekte zorlanırlar.

Bunlar, sosyal kaygı ile karakterize edilen insanlardır. Bu bozukluğu olan kişiler, genellikle kendilerini yetersiz hissederler. Sosyal ortamlardan kaçınırlar ve başkalarıyla çok az temasta bulunan işler ararlar. Reddedilmekten korkarlar, dar görüşlüdürler ve başkalarının önünde kendilerini aptal yerine koymaktan endişe duyarlar. Sevilmek ve kabul edilmek için çok uğraşırlar. 

Şizoid kişilik bozukluklarından farklı olarak endişeli kişilik yapısına sahip olanlar, başkalarıyla sosyal ilişkiler kurmayı arzularlar, ama baş edemeyeceklerini hissederler. Genellikle depresyondadırlar ve düşük benlik saygısına sahiptirler.

 

Kişilik bozukluklarının teşhisi, bir uzmanlar tekrarlanan görüşmeler, kişinin çevresindeki insanlardan alınan bilgiler ve muhtemelen hasta tarafından doldurulan anketlerin sonuçlarıyla yapılır. Bir kişinin böyle bir teşhis alması uzun zaman alabilir.

Alkol veya uyuşturucu kullanımı, anksiyete ve depresyon, birçok durumda hastalığın erken evredeki en görünür belirtisi olabilir.

 

Kişilik bozukluğu olan çoğu insanda doğuştan gelen mizaç ve kişinin içinde yaşadığı yetiştirilme tarzı büyük rol oynar. Özellikle önemli olan, yaşamın ilk yıllarında yakın ilişkilerin kalitesidir. Bu, özellikle istismar, ihmal, istikrarsızlık, sınırsızlık ve güvensizlik varsa geçerlidir. Örneğin, duygusal olarak dengesiz kişilik yapısı, çocukluk döneminde cinsel istismara maruz kalmış kişilerde sıklıkla görülür.

 

Kişilik Bozuklukları Kalıtsal Mıdır? 

Kişilik bozukluklarında kalıtsal (genetik) koşullar, önemli bir rol oynar ve kişilik bozukluğunun gelişimine yaklaşık %50 oranında katkıda bulunur. 

 

Kişilik bozukluklarının tedavisi için asıl amaç, kişinin sosyal olarak daha iyi işlev görebilmesi ve çevresine daha iyi uyum sağlayabilmesidir. Hastanın yaşadığı ıstırabın azaltılması gerekir.

Hafif kişilik bozukluklarını tedavi etmenin en önemli yolu, uzun süreli psikoanalitik şema terapi gibi uzun süreli terapilerdir. Bu bir uzman tarafından yapılır. Şiddetli kişilik bozukluklarında, nadiren de olsa kısa bir süre hastaneye yatırılıp krizlerde tıbbi tedavi almak gerekebilir. Ancak temel tedavi, yine uzun süreli Kayseri Psikolog psikoterapidir. 

Bununla beraber kişilik bozukluğu için özel bir ilaç yoktur. Ancak uzman, antidepresanlarla belirli semptomları yatıştırmaya çalışabilir. Bununla beraber hastalar, uyumakta zorluk çekiyorsa ve gerçek dışı duygulardan muzdaripse uzman, antipsikotik ilaçlardan da yararlanabilir.

 

Kayseri Klinik Psikolog Serdar Avşar'dan Kişilik Bozuklarında Psikoterapi Hizmeti İçn TIKLAYINIZ

 

 

Anahtar Kelimeler: Kayseri Psikoterapi | Kayseri Psikolog | Kayseri Kişilik Bozuklukları Tedavisi | Kayseri Kişilik Bozuklukları