Özgül Fobiler
Özgül fobiler, belirli şeyler veya durumlarla ilgili kaygıdır. Bu kaygı bozukluğunun özelliği, belirli şeylerin veya durumların güçlü bir kaygı tepkisini harekete geçirmesidir. Bu nedenle kişi, fobik durumla karşılaştığında şiddetli tepki verir. Özgül fobisi olan bazı kişilerde, yalnızca fobik bir durum düşüncesi bile kaygıyı tetikleyebilir; bedensel belirtileri ve rahatsızlığı harekete geçirebilir. Bu da özgüvenin ciddi anlamda azalmasına yol açar. Özgül fobi örnekleri şunlar olabilir:
Hayvanlar (köpekler, örümcekler, böcekler, yılanlar gibi)
- Yükseklik
- Karanlık
- Kapalı oda
- Uçak korkusu
- Halka açık tuvalet
- Diş hekimine gitme
- İğne de dahil olmak üzere kan görme
- Arabada sürme
Özgül Fobi Belirtileri Nelerdir?
Özgül fobiler, belirli yerlerden veya durumlardan kaçınmaya çalışma anlamına gelen ve kaygı bozukluğuna neden olan fobilerdir. Bu durumda kişiler, genellikle aynı anda birkaç tür kaygı yaşarlar. Kişilerin, hangi özgül fobi belirtilerine sahip olduğu kişiden kişiye farklılık gösterir. Aynı zamanda kaygının ne kadar sürdüğüne de bağlıdır. Özgül fobi belirtileri hem fiziksel hem de psikolojik olabilir. Tipik özgül fobi belirtileri şunlardır:
- Kalp çarpıntısı
- Baş dönmesi ve huzursuzluk
- Göğüste ağrı ve basınç ve solunum problemleri
- Uyku sorunları
- Terleme ve titreme
- Ağız kuruluğu ve yutma güçlüğü
- Mide bulantısı ve kas ağrısı
- Konsantrasyon sorunları ve sinirlilik
- Fobi ile ilgili birçok endişe, düşünce ve içinde bulunan durumla başa çıkabilme konusunda inanç eksikliği
- Kaygının geldiği durumlardan kaçınma ve değişen davranış
Özgül Fobi Nasıl Gelişir?
Özgül fobiler, tipik olarak yaşamın erken dönemlerinde ortaya çıkar. Bireysel fobi vakaları çoğunlukta çocuklukta, sosyal fobi ise erken gençlik yıllarında teşhis edilir. Problemin seyri, farklıdır. Kaygı, hafif veya zayıflatıcı olabilir. Bazıları kaygılarını hiçbir zaman tam olarak aşamazken, bazıları bunu başarır.
Özgül fobiler, aniden ortaya çıkabilir veya sinsi bir şekilde zamanla baş gösterir. Örneğin agorafobi, bir panik ataktan sonra aniden gelişebilir. Sosyal fobi ise örneğin okul değiştirirken aniden ortaya çıkabilir. Ancak bir kural olarak sosyal fobi, utangaçlığın kademeli olarak kötüleşmesinden kaynaklanır.
Kaçınma davranışı ve güvenlik davranışı normaldir. Bu, kaygıya neden olan şeyden kaçınmaya çalışıldığı anlamına gelir. Örneğin, sosyal kaygıdan muzdaripseniz çok fazla insanın olduğu yerlerden kaçınmaya çalışır, partilerden ve toplantılardan uzaklaşırsınız. Agorafobiden muzdaripseniz mümkün olduğunca evde kalmaya çalışırsınız veya klostrofobiden muzdaripseniz küçük kapalı odalardan kaçınırsınız.
Kaçınma davranışı, kaygının devam etmesine yardımcı olur. Çünkü korktuğunuz şeyden her zaman kaçınırsanız, durumu iyi idare edebileceğinizi asla keşfedemezsiniz. Kaygıya ne kadar çok uyum sağlarsanız, genellikle o fobi, o kadar güçlenir. Bu nedenle, zamanla kaygıyla nasıl başa çıkılacağını öğrenmek çok önemlidir.
Özgül Fobilerin Nedenleri Nelerdir?
- Özgül fobilerin gelişiminin kesin nedenleri bilinmemektedir. Ancak fobiler, çeşitli sosyal, psikolojik ve biyolojik faktörler arasındaki karmaşık bir etkileşimde ortaya çıkar. Özgül fobiler, bir dereceye kadar kalıtsaldır. Ancak özgül fobilerin ana nedenleri, muhtemelen bir fobiye dönüşen spesifik deneyimlerdir. Örneğin, trafik kazası gibi korkunç bir duruma maruz kaldıysanız araba kullanma fobisi geliştirme riski altında olabilirsiniz.
- Sosyal fobi ise belirli kişilik özellikleriyle birlikte fobiye yol açabilen, büyümedeki belirli deneyimlerden kaynaklanabilir. Örneğin travmatik sosyal deneyimler, zorbalık veya izolasyon bu duruma neden olabilir. Özgül fobiler, genellikle okul çağında ve ergenlik döneminde başlar.
- Birçok psikolojik sorunlarda olduğu gibi özgül fobi geliştirmek için tanımlanabilir tek bir neden yoktur. Bazen bariz bir sebep bile yoktur. Spesifik bir fobi geliştirmede olası risk faktörleri ise şunları içerir:
- Travmatik deneyim: Bir araba kazası geçirdiyseniz, asansörde kaldıysanız veya bir yılan tarafından ısırıldıysanız, fobi geliştirmeniz olasıdır. Başka birinin kötü bir şey yaşadığını görmüş veya duymuş olmanız da buna neden olabilir.
- Kalıtım: Özgül fobiler, bazı ailelerde daha yaygındır. Bu, kalıtımın bir rol oynadığını açıklayabilir. Örneğin kan görme korkusu, genellikle ailevi bir korkudur.
- Öğrenme: Fobinizin (kısmen) öğrenilmiş olması da mümkündür. Ailenizde örneğin, uçma veya küçük alan korkusu olan insanlar varsa çocukken, küçük alanlarda kontrolü ele almanız ve paniklemeniz mümkündür.
Özgül Fobilerle Birlikte Hangi Hastalıklar Ortaya Çıkar?
Özgül fobiler, beraberinde birçok farklı hastalığı veya sorunu ortaya çıkarabilir. Örneğin agorafobi, sıklıkla depresyon, yorgunluk, panik atak, alkol kullanımı veya OKB ile birlikte görülür. Şiddetli sosyal kaygıdan muzdaripseniz sıklıkla depresyon ve diğer kaygı türlerinden, özellikle de agorafobi ve panik atak bozukluğundan da muzdarip olursunuz.
Tek bir fobiden muzdaripseniz bu, bazen gerçek bir endişe nöbetini tetikleyebilir. Örneğin, yükseklik korkusu varsa veya bir iş görüşmesine gitme konusunda endişeliyseniz, kaygı giderek güçlenebilir ve düzenli bir panik atak bozukluğu ile sonuçlanabilir.
Kayseri Özgül Fobi Tedavisi
Özgül fobiler, tedavi edilebilir. Bunun için fobilerinizi ve bu fobileri nasıl önleyeceğinizi veya bastıracağınızı bilmeniz önemlidir. Tedavi edilmeyen bir fobi, ömür boyu süren bir rahatsızlık haline gelir.
Özgül fobi sorunlarının tedavisinde genellikle ilk seçenek olarak psikoterapi tercih edilir. Bunun nedeni, psikoterapinin etkisinin, yan etki riskinin de olabileceği tıbbi tedaviye göre daha uzun süreli olmasıdır.
Psikoterapi
Özgül fobi tedavisi için bilinen birçok terapi şekli vardır. Ancak hangi yöntemi seçerseniz seçin, terapistle iyi ve güvenli bir ilişkiye sahip olmak kesinlikle çok önemlidir. Bilişsel davranışçı terapi, belgelenmiş en iyi etkiye sahip terapötik yöndür. Fobisi olan birçok insan, kaygıyı yoğunlaştıran düşüncelere sahiptir. Örneğin, kaygının kışkırtılacağından korktukları için belirli durumlardan kaçınırlar. Terapide, kaygının üstesinden gelmeyi öğrenmeye çalışırsınız. Böylece fobi, giderek azalır ve daha az ortaya çıkar. Bu, kaygıyı tetikleyen durumlara yavaş yavaş maruz bırakılarak yapılır.
Tıbbi tedavi
Özgül fobiler, ilaçla da tedavi edilebilir. Örneğin uzmanlar, SSRI veya antidepresanlardan faydalanabilir. Bazı hastalara ise belirli benzodiazepin türleri de önerilebilir. Özgül fobi ile yaşamayı öğrenmek ve üzerinde kontrol sahibi olmak için genellikle yardım almak gerekir.
Özgül Fobiler İçin İpuçları
Belirli bir özgül fobiniz varsa endişenizi yönetmek ve daha iyi hissetmek için kendi başınıza yapabileceğiniz bazı şeyler vardır:
- Güvendiğiniz insanlardan destek isteyin. Sizi neyin rahatsız ettiğini açıklayın.
- Mümkün olduğunca fobinizin üzerine gitmeye çalışın. Sizi korkutan şeylerin üzerine gitmeye devam ederek gerilimle başa çıkmayı öğrenebilirsiniz. Bu durum, korkuyu büyük oranda azaltır. Sizi çok fazla strese sokmadığından emin olun. Fobik bir durumla karşılaştığınız zaman ortaya çıkacak olan anksiyete ataklarının genellikle 60 ile 90 dakika sonra kendi kendine azaldığını bilin. Sizi korkutan şeyleri yapmak, size cesaret verebilir.
- Fikrinizi değiştirmeye çalışın. Kaygılı anlarda muhtemelen otomatik olarak kaygıyı daha da kötüleştiren düşüncelere sahip olursunuz. Bu düşünceleri değiştirmeyi öğrenmeniz önemlidir. Bunun için günlük tutabilirsiniz. Endişeli anlarda tam olarak ne olduğunu yazabilirsiniz.
- Rahatlatıcı ve olumlu şeyler düşünün. Bu şekilde düşünce, fobinizi yenmenizi sağlar. Örneğin, artık bir mağazaya girmeye cesaret edemiyorsanız alışverişle ilgili sevdiğiniz elbiseler düşünün. Genel olarak endişeli anlara katlanmanız ve kendinizi çok daha iyi hissedene kadar sakin bir şekilde kalmanız her zaman daha iyidir. Bu rahatlatıcı ve olumlu düşünceleri yazın. Böylece zor zamanlarda onlara rahatlıkla başvurabilirsiniz. Ayrıca endişeli zamanlarda gelecekte neler yapabileceğinizi de yazın; örneğin, rahatlamak için derin bir nefes alın.
Kayseri Psikolog Serdar Avşar' dan Detaylı Bilgi Almak İçin TIKLAYINZ
Anahtar Kelimeler: Kayseri Özgül Fobi | Kayseri Fobi | Kayseri Özgül Fobi Tedavisi
