Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)

Obsesif kompulsif bozukluk veya OKB, tekrarlayan düşünceler, görüntüler veya dürtülerle karakterize bir sorundur. Bunlar, kaygıyı tetikler ve kişiyi sakinleşmek için tekrarlayan maddi veya zihinsel eylemler gerçekleştirmeye zorlar. Obsesif kompulsif bozukluk hem çocuklarda hem de yetişkinlikte ortaya çıkabilir. Ancak maksimum insidans, 15 ile 25 yaşları arasıdır. Genel popülasyonun yaklaşık %2 ile %3'ünü etkiler. Bu, 100 bebekten 2 veya 3'ünün yaşamları boyunca bu bozukluğu geliştireceği anlamına gelir.  

Dalgalanan iyileşme ve kötüleşme evreleriyle de olsa kronikleşen bir bozukluktur. Ancak zaman zaman yaşamın farklı alanlarında işlevsellikten ödün verme noktasına kadar kötüleşir. Hastalar, genellikle semptomatik şekilde davranmak veya düşünmek zorunda hissederler, bunun için karşı koymaya ve direnmeye çalışırlar.  

 

Obsesif kompulsif bozukluk belirtileri, son derece heterojendir. Ancak pratikte bazı tipler genellikle ayırt edilir. Bazı hastalarda yaşamları boyunca aynı anda veya farklı zamanlarda birden fazla bozukluk türü olabilir.  Genel olarak obsesyon belirtileri şunlardır:

1. Düzen ve simetri hastalığı, mükemmelliyetçilik

2. Aşırı oranda kuşkulu olma

3. Sürekli olarak güven duygusu hissetme

4. Kötü düşüncelerden korkma

5. Sosyal hayatta rezil olmaktan aşırı oranda korkma

6. Başkasına zarar vermekten çekinme

7. Mikroptan tiksinme ve bulaşmasından aşırı oranda korkma

 

1. Hiçbir şekilde kapı kollarını tutamamak 

2. El sıkışmaktan çekinmek 

3. Sürekli olarak el yıkama veya duş alma

4. Hiçbir değeri olmayan eşyaları biriktirme 

5. Yemekleri sürekli olarak bir düzene göre yeme

6. Yapılacakları belirli bir listeye veya sıraya göre yapma

7. Sürekli olarak belirli cümle veya sözleri tekrar etme

8. Kişisel eşyaları belirli bir şekle göre düzenleme

9. İş yapma aşamasında sürekli olarak sayı sayma alışkanlığı

 

Genel olarak obsesif kompulsif bozukluk türleri şunlardır:

Bu türde obsesyonlar ve kompulsiyonlar, bir şeyi unutmuş olma veya bir hata yapmış olma ya da bir şeye veya birine istemeden zarar verme şüphesiyle ilgili tekrarlayan korkuları, uzun süreli ve tekrarlayan kontrolleri içerir. 

Bu tür bir rahatsızlıktan muzdarip olanlar, kendi eylemlerinin veya ihmallerinin, talihsizliğin nedeni olduğunu düşünmeye başlarlar. Tipik kontrol örnekleri arasında ön kapıyı, gaz veya suyu kapatmak, parayı iyi saymak veya kötü sözler yazmamak sayılabilir.

Bu durumda olanlar, bulaşma veya kontaminasyon riskine bağlı obsesyonlar ve temizlik kompulsiyonları ile uğraşırlar.

Örneğin bundan muzdarip hastalar, kendilerinin veya bir aile üyesinin, görünmez bir mikrop veya toksik madde ile temas ederek hastalanabileceğine dair sürekli bir endişeyle işkence görürler. Kirletici ajanlar, idrar, kan, ter, sabunlar, çözücüler gibi maddeleri ve genel olarak bu maddeleri potansiyel olarak taşıyan tüm nesneleri veya insanları içerir.

Bozukluk, kendisini düzensizliğe veya asimetriye karşı hoşgörüsüzlük olarak gösterir. Kitaplar, çarşaflar, kalemler, havlular, giysiler, tabaklar kusursuz bir şekilde hizalanmalı, simetrik olmalı ve kesin bir mantığa göre (örn. boyut, renk) sıralanmalıdır. 

Hasta, asimetri veya düzensizlik algıladığında kendini sağlıklı hissedene kadar saatlerce bu nesneleri yeniden düzenlemeye çalışır. Düzen ve simetri takıntıları, hastanın kendi vücudunu da etkileyebilir (örneğin saç şekillendirme, kıyafetler).

Bu durumdan etkilenen kişi, aşırıya kaçan batıl düşünceler sergiler. Olayların sonucu, belirli jestlerin performansıyla, belirli nesnelerin veya renklerin görüşüyle bağlantılıdır. 

Olumsuz bir etkiyi ortadan kaldırmak için aşırı batıl inançtan muzdarip kişi, endişeye neden olan duruma göre uyarlanmış kendince doğru ritüeli uygular ve bazı talihsizliklerden kaçınmak için de uygun sayıda duaları tekrar eder. 

Bu tür soruna sahip olan kişiler, son derece olanaksız olan, ancak kendisi için dayanılmaz olan durumların ortaya çıkmasıyla ilgili takıntılı düşünceler gösterir. Bu tür takıntıların içeriği genellikle dini, sosyal veya cinsel olabilir. Bu tür hastalarda obsesif durumu, genellikle obsesyonun tetiklediği rahatsızlığa çözüm bulma girişimini temsil eden, güven verici bir iç düşünce izler.

 

Obsesif kompulsif bozukluğuna yol açan nedenler, çeşitlidir ve henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Aslında birçok psikiyatrik bozuklukta olduğu gibi obsesif kompulsif bozukluk gelişimini tek bir faktöre bağlamak mümkün değildir. Olası nedenlere ilişkin hipotezler, iki büyük gruba ayrılır. Bunlar, psikolojik ve biyolojik-genetik nedenlerdir. Bu nedenle, bozukluğun ortaya çıkmasını destekleyen yatkınlaştırıcı biyolojik faktörlerin, psikolojik ve çevresel yönlerin olması son derece mantıklıdır.

Genetik biyolojideki son gelişmeler, çevre ve gen ifadesinin birbirine nasıl bağımlı faktörler olduğunu göstermektedir ve bu nedenle, tek bir nedene atıfta bulunmak mümkün değildir.

 

Obsesif kompulsif bozukluğun psikolojik nedenleri için iki teori vardır. İlki, davranışsal türdür. Bu teoriye göre nötr bir uyaran (bir kapı koluna dokunmak gibi), tesadüfen bile olsa hastalanma korkusuyla ilişkilendirilebilir. Bu çağrışım bir defa yerleştikten sonra birey, kapı koluna dokunmaktan kaynaklanan kaygının ellerini yıkayarak azaltılabileceğini fark edebilir. Bu davranışların devamlılığı, hastalığın gelişimini belirleyecek olan ilişkinin güçlenmesine yol açacaktır.

Bilişsel nitelikteki başka bir teori ise takıntılı düşüncelerin nedeninin, bazı insanların düşünceleriyle ilişki kurma biçimiyle ilgili olduğunu varsayar. Spesifik olarak bireyler, bir şey hakkında düşünmek ile onu gerçekten yapmak arasındaki farkı görmekte zorlanırlar. Bu nedenle örneğin, birini incitmeyi düşünmenin, bunu gerçekten yapmak kadar ahlaki olarak acınacak bir şey olduğuna inanmaya eğilimli olacaklardır. 

 

Psikolojik nedenlere ek olarak, çeşitli biyolojik nedenler de vardır. Homozigot ve heterozigot ikizler üzerinde yapılan çalışmalar, bu hastalığın nedenlerinden birinin genetik yatkınlık olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, OKB geliştirmeye genetik olarak diğerlerinden daha yatkın olan insanlar olacaktır. 

OKB hastalarının ailelerinde yapılan çalışmalar, aile üyelerinin, genel popülasyondan 3 ile 14 kat daha fazla hastalığa yakalanma riskine sahip olduğunu göstermiştir.

Obsesif kompulsif bozukluk tedavisi için birçok farklı yöntem vardır:

Bilişsel davranışçı psikoterapi, obsesif bozuklukların tedavisi için tercih edilen psikoterapötik tedavidir. Adından da anlaşılacağı gibi birbirini tamamlayan iki tür psikoterapiden oluşur. Bunlar, davranışsal psikoterapi ve bilişsel psikoterapidir.

OKB tedavisi için davranışsal yaklaşım içinde en çok kullanılan teknik, maruz kalma ve tepki önlemedir. Bu yöntem, en yüksek düzeyde etkinlik göstermiştir. Kaygı uyandıran uyarana maruz kalma, uyaranın kendisiyle uzun süre temas ettikten sonra kaygı ve iğrenmenin kendiliğinden azalma eğiliminde olduğu gerçeğine dayanır. Böylece, mikrop takıntısı olan kişiler, kaygıları geçene kadar mikrop içeren nesnelerle temas halinde kalmaya teşvik edilebilir. 

Bilişsel psikoterapi, bazı otomatik ve işlevsiz düşünce süreçlerinin modifikasyonu yoluyla OKB'yi iyileştirmeyi amaçlar. Özellikle OKB hastalarının temel bilişsel çarpıklıklarını oluşturan aşırı sorumluluk duygusu, düşüncelere verilen aşırı önem, kişinin düşüncelerini kontrol etme olasılığının fazla tahmin edilmesi ve anksiyete tehlikesinin fazla tahmin edilmesi üzerine etki eder.

 

Kayseri Klinik Psikolog Serdar Avşar'dan Randevu Oluşturmak için TIKLAYINIZ

 

Anahtar Kelimeler: Kayseri Obsesif Kompulsif Bozukluk | Kayseri Temizlik Takıntısı | Kayseri Obsesyon | Kayseri Psikolog | Kayseri Klinik Psikolog